آبیاری قطره‌ای (به انگلیسی: Drip irrigation) عبارت است از روشی که در آن آب با فشار کم از روزنه یا وسیله‌ای به نام قطره‌چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در پای گیاه ریخته می‌شود. گاهی این نوع آبیاری را آبیاری موضعی نیز می‌نامند. شبکه‌ای که آب را در سراسر مزرعهتوزیع می‌نماید به کمک قطره‌چکان و با فشار کم در روی زمین پاشیده می‌شود. از مشخصات این روش تحویل آب به گیاه با فشار کم در منطقه توسعه ریشه‌ها، در سطح زمین (در زیر خاک) می‌باشد تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود.
تاریخچه آبیاری قطره‌ای
این روش در دهه پنجاه ترویج شد و سطوح بزرگی با این روش آبیاری شدند ولی با مرور زمان مزایا و معایب این روش مشخص شد.
هزینه‌های زیاد و تکنیک‌های نسبتاً پیشرفته این روش و نمک‌ها و مواد جامد معلق در آب‌های ایران (که سبب گرفتگی قطره‌چکان‌ها می‌شوند) از معایب آبیاری قطره‌ای بوده و باعث شده که کشاورزان با دقت و تحقیقات بیشتری از این روش آبیاری استفاده کنند؛ ولی این موارد دلیل نمی‌شود که روش آبیاری قطره‌ای را مطرود بدانیم ولی باید در پی رفع معایب آن باشیم.
مهمترین تفاوت آبیاری قطره‌ای با سایر روش‌های آبیاری در این است که بین تبخیر-تعرق و مقدار آبی که باید به زمین داده شود، در یک دوره زمانی محدود(۲۴ تا ۷۲ ساعت) توازن برقرار می‌شود. این امر باعث می‌شود با توجه به محدود بودن میزان آب در دسترس، بیشترین بهره‌وری از آب انجام پذیرد. از آنجا که سیستم‌های آبیاری موضعی/قطره‌ای ثابت هستند، خودکار کردن بسیاری از آنها آسان است. این سیستم‌ها برای مدیران آبیاری که قصد اختلاط کود و آب (کود آبیاری) را درون سیستم آبیاری دارند، مناسب هستند.
تجهیزات آبیاری قطره‌ای
تجهیزات آبیاری قطره‌ای معمولاً شامل موارد زیر است:
- منبع آب
- ایستگاه کنترل مرکزی (شامل ایستگاه پمپاژ و ایستگاه فیلتراسیون) که خود ایستگاه پمپاژ شامل پمپ و متعلقات آن است
- ایستگاه فیلتراسیون نیز از فیلتر سیکلون یا فیلتر شن (بسته به نوع منبع آب برداشتی، یکی از این دو نوع فیلتر استفاده می‌شود. فیلتر سیکلون یا هیدروسیکلون برای چاه‌های آب، و فیلتر شن برای استخرهای ذخیره آب می‌باشد)
- تانک کود
- فیلتر توری یا دیسکی (فیلتر دیسکی ذرات کوچکتری نسبت به فیلتر توری جذب می‌نماید)
- لوله اصلی
- لوله آبرسانی
- لوله‌های جانبی یا لوله‌های فرعی (لاترال‌ها)
- قطره‌چکان و اتصالات لازم
به دلیل نحوه خاص آب رسانی در سیستم آبیاری قطره‌ای، گاهی روش‌های سنتی کوددهی سطحی آزادشونده به مروز زمان، غیرموثر هستند، به همین دلیل گاهی در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای کودهای شیمیایی مخلوط و حل شده و به سیستم اعمال می‌شوند. به این روش کوددهی و آبرسانی همزمان شیمیاری یا آبیاری شیمیایی گفته می‌شود. در بعضی موارد تا ۹۵٪ صرفه‌جویی در مصرف کود گزارش شده‌است.
طرز کار شبکه آبیاری قطره ای
آب توسط پمپ از منبع آب به داخل شبکه پمپ شده و ضمن عبور از سیکلون، شن و مواد خارجی خیلی درشت آن ته‌نشین می‌شود. در صورتی که آب از فیلتر شن عبور داده شود، جلبک‌ها و میکرو اورگانیزم‌هایی که ممکن است در اثر راکد ماندن اب در استخر به وجود آمده باشند، توسط این فیلتر گرفته می‌شوند. سپس در فیلتر دیسکی یا توری بقیه مواد جامد معلق در آب گرفته می‌شود. بخشی از آب وارد تانک کود شده با حل مقداری کود در آب این محلول از انتهای دیگر تانک خارج و مجدداً وارد جریان اصلی آب می‌گردد تا به پای گیاه برسد. آب وارد لوله‌های توزیع‌کننده شده و در نهایت توسط قطره‌چکان پای گیاه ریخته می‌شود.
مزایا و معایب آبیاری قطره ای :
از مزایای سیستم آبیاری قطره ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به دلیل کاربرد در محل محلی و کاهش میزان شسته شدن، تلفات کود و مواد مغذی به حداقل می‌رسد.
- اگر آب به درستی مدیریت می‌شود بازده کاربرد آن بالا است.
- نیازی به تراز بودن مزرعه ندارد
- مدیرت آب در مزارع با اشکال نامنظم آسان‌تر است
- می‌توان به صورت ایمن از آب‌های بازیافتی غیرآشامیدنی استفاده کرد.
- اهمیت نوع خاک در میزان آبیاری کاهش پیدا می‌کند.
- فرسایش خاک کاهش پیدا می‌کند
- رشد علف هرز کاهش پیدا می‌کند
- توزیع آب یکنواخت است و با تنظیم شیر در هر خروجی قابل تغییر است
- هزینه نیروی کار از سایر روش‌های آبیاری کمتر است
- می‌توان از شیمیاری استفاده کرده و تلفات کود را به حداقل رساند
معایب سیستم آبیاری قطره ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه اولیه می‌تواند بیشتر از روش آبیاری بالاسری یا آب‌پاشی باشد.
- نور خورشید می‌تواند روی لوله‌ها اثر مخرب داشته و عمر آنها را کاهش دهد
- اگر آب به درستی فیلتر و صاف نشود ممکن است مسیر گرفته شده و تجهیزات درست کار نکنند.
- در سیستم‌های آبیاری قطره ای زیرسطحی، شخص آبیاری کننده نمی‌تواند از صحت آبیاری مطلع شود.
منبع : سایت ویکی پدیا فارسی ( لینک منبع )
* شرکت پارس فلکس آماده ارائه خدمات و فروش تجهیزات لازم برای آبیاری محصولات کشاورزی می باشد . جهت خرید و مشاوره با ما تماس بگیرید .
