سیستم آبیاری قطره ای باغات
روش‌های متداول آبیاری باغات
- آبیاری کرتی
- آبیاری بارانی
- آبیاری قطرهای
- آبیاری زیرزمینی تراوا
-
آبیاری کرتی
در این روش آب از طریق شیارهایی در زمین به محصولات و درختان رسانده می‌شود. از این روش عموما برای باغ‌های کوچک استفاده شده و امکان استفاده در باغات بزرگ عموما وجود ندارد. مهمترین مزیت آبیاری کرتی هزینه پایین اجرا آن بوده و از معایب آن می‌توان به مصرف زیاد آب، لزوم تسطیح خاک، خروج مواد مغذی از دسترس ریشه، امکان تخریب دیواره‌های باغ، سله بستن خاک، عدم استفاده در زمین‌هایی با شیب زیاد، مشکلات رفت و آمد ماشین آلات کشاورزی، رشد زیاد علف‌های هرز و… اشاره کرد.
آبیاری کرتی در باغ
-
آبیاری بارانی
آبیاری بارانی به عنوان یک روش موثر برای آبیاری باغات بزرگ در نظر گرفته می‌شود. در روش آبیاری بارانی به نسبت آبیاری کرتی، آب کمتری مصرف می‌شود. از آنجایی که در این روش کل سطح خاک خیس می‌شود، نرخ تبخیر و تعرق افزایش می‌یابد. در آبیاری بارانی به دلیل یکنواختی پاشش، امکان رشد علف‌های هرز بسیار بالاست. استفاده از این روش خیس شدن شاخ و برگ درختان را در پی دارد که بروز برخی از بیماری‌‌ها را افزایش خواهد داد. مهمترین مزیت روش آبیاری بارانی برطرف شدن نیاز آبی محصول است که با اطمینان بیشتری به نسبت سایر روش‌ها صورت می‌پذیرد.
آبیاری بارانی
-
آبیاری قطره ای
آبیاری قطرهای یک راه کارآمد در رساندن آب به شکل مستقیم به گیاه است. در این روش از لوله‌های کم فشار و قطرهچکانها برای انتقال آب به محصول و درختان استفاده می‌شود. این قطرهچکانها می‌توانند داخل لوله تعبیه شده (اینلاین) و یا به شکل مجزا روی لوله نصب شوند (آنلاین).
آبیاری قطره ای در باغات
-
آبیاری زیرزمینی تراوا
آبیاری به وسیله لوله‌های زیرزمینی تراوا یکی از جدیدترین روش‌های معرفی شده در آبیاری است که مزایا و معایب خاص خود را دارد. این روش از طریق لوله‌های اسفنجی، آب را به صورت مستقیم در اختیار ریشه قرار داده و سبب صرفه‌جویی در مصرف آب به میزان قابل توجهی می‌شود. از مهمترین معایب این روش می‌توان به گرفتگی زود هنگام لوله‌های تراوا و افت فشار انتهای مسیر اشاره کرد.
آبیاری زیرزمینی تراوا
اجزا سیستم آبیاری قطره ای
1- سیستم انتقال آب و پمپاژ
بخش عمده‌ای از سیستم آبیاری قطرهای، لوله‌های انتقال آب هستند که از لوله‌های پلی‌اتیلن یا لی‌فلت‌ها ، لوله‌های 16 یا 20 میلیمتری و نوارهای تیپ تشکیل شده‌اند. این لوله‌‌ها به وسیله اتصالاتی به یکدیگر متصل می‌شوند. لوله‌های لی‌فلت به دلیل انعطاف‌پذیری و کیفیت بالا در مقایسه با لوله‌های پلی‌اتیلنی از محبوبیت بیشتری نزد باغداران برخوردارند. از دیگر مزیت‌های لوله لی‌فلت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نصب و راه‌اندازی آسان
- حمل و نقل راحتتر
- هزینه حمل و نقل کمتر
- انبارش راحتتر
2- ایستگاه فیلتراسیون
یکی از مهمترین بخش‌هایی که عملکرد صحیح سیستم آبیاری قطرهای را فراهم می‌کند، وجود یک سیستم و ایستگاه فیلتراسیون است. وظیفه این سیستم جلوگیری از ورود گل و لای و سایر ناخالصی‌ها به داخل سیستم آبیاری و جلوگیری از گرفتگی است. آبیاری قطرهای به دلیل دارا بودن منافذ بسیار ریز بدون نصب ایستگاه فیلتراسیون آب، پتانسیل بالایی در برابر گرفتگی دارد.
3- تنظیم کننده‌های فشار
برای حصول اطمینان از اینکه شدت جریان در داخل سیستم انتقال آب در وضعیت مجاز قرار دارد، نیاز به تنظیم‌کننده فشار است. وارد شدن فشار بیش از حد مجاز به سیستم، منجر به خروج قطرهچکانها و بروز خسارت شده و از طرف دیگر نبود فشار کاری مناسب باعث افت فشار و برآورده نشدن نیاز آبی محصول خواهد شد.
4- شیرآلات و اتصالات
شیرآلات و اتصالات مورد استفاده در سیستم آبیاری قطرهای جز مهمی در سیستم محسوب می‌شوند که باید در انتخاب این اقلام دقت کافی داشت. استفاده از اتصالات و شیرآلات بی‌کیفیت علاوه بر آب‌بندی نشدن کامل، می‌تواند منجر به افت فشار در سیستم، شکستگی‌های مکرر و در نهایت بروز خسارت و اختلال در کل سیستم آبیاری شوند.
5- ونتوری
وظیفه اصلی سیستم ونتوری تزریق کود، سموم دفع آفات و مواد برطرف کننده گرفتگی خطوط می‌باشد. این ابزارها با سرعت و به صورت برنامه‌ریزی شده، مواد فوق را به خطوط انتقال آب اضافه می‌کنند.
6- کنترل کننده‌ها
آخرین قسمت در هر سیستم آبیاری قطرهای، کنترل‌کننده‌ها هستند که امکان مدیریت و برنامه‌ریزی زمان آبیاری را در اختیار شما قرار می‌دهند. امروزه نسل جدید سیستم‌های کنترل‌کننده، تحت عنوان سیستم‌های هوشمند مدیریت آبیاری، کنترل این سیستم‌ها را بیش از پیش راحتتر کرده‌اند.
اجرای آبیاری قطرهای باغات
در صورتی که می‌خواهید سیستم آبیاری قطرهای مناسبی برای باغ خود انتخاب و اجرا کنید حتما باید به موارد زیر دقت نمایید. در این مقاله به بررسی مهمترین مواردی که در اجرای یک سیستم آبیاری قطرهای استاندارد نیاز است می‌پردازیم.
انواع قطره‌چکان‌های در آبیاری قطره ای باغات
-
قطره‌چکان جبران کننده فشار PC (دبی ثابت)
این قطرهچکانها قابل تنظیم نیستند و در یک بازه فشار معین (به طور معمول 1 تا 4 بار) دبی و خروجی یکسانی دارند. قطره‌چکان‌های جبران کننده فشار در سه مدل 2، 4 و 8 لیتری ساخته و به بازار عرضه می‌شوند و برای محصولاتی که مقدار مشخصی آب نیاز داشته و در دوره بلوغ خود قرار دارند بسیار مناسب هستند. این مدل از قطرهچکانها ساده‌ترین و اقتصادی‌ترین قطرهچکانها هستند. این مدل برای طراحی‌هایی با لترال‌های طولانی (بالای 25 متر) که ممکن است در آنها سیستم دچار افت فشار شوند و نیز باغاتی با پستی بلندی و شیب زیاد بسیار مناسب هستند.
قطره چکان جبران کننده فشار
-
قطره‌چکان‌های تنظیمی NONPC
این گروه از قطرهچکانها قابلیت تنظیم دبی بین 0 تا 200 لیتر را دارا هستند. قطره‌چکان‌های تنظیمی به طور ویژه برای پرورش محصول در باغاتی با تغییرات دما زیاد و رطوبت بالا، طراحی شده‌اند.
قطره چکان تنظیمی
-
آبفشان‌ها ( بابلر)
استفاده از آبفشان‌ها که عموما شعاع پاشش 5 متری دارند، به نسبت قطرهچکانها، کمتر در باغات دیده می‌شوند. نکته اصلی که به هنگام استفاده از این ابزار باید به آن دقت کرد، توجه به برنامه آبیاری است تا از سوخته شدن محصولات و برگ‌ها توسط آفتاب جلوگیری شود.
استفاده از بابلرها در باغات
سیستم فیلتراسیون در آبیاری قطره ای
وجود یک سیستم و ایستگاه فیلتراسیون در باغات، به هنگام اجرای سیستم آبیاری قطرهای برای جلوگیری از گرفتگی خطوط و قطرهچکانها امری لازم و ضروری است. عملکرد صحیح تمامی اجزای سیستم آبیاری قطرهای به نوعی به ایستگاه فیلتراسیون وابسته است. فیلترهای مختلفی برای کمک به بهبود عملکرد سیستم آبیاری قطرهای طراحی و ساخته شده است که شما می‌توانید خریداری و استفاده نمایید. (آشنایی با انواع فیلترها در سیستم فیلتراسیون) نکته قابل توجه این است که فیلترهای مورد استفاده در باغات در دسته فیلترهای کم فشار دسته‌بندی می‌شوند. به طور کلی چهار دسته فیلتر طراحی و به بازار عرضه می‌شوند که هر مدل دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. از معروف‌ترین و پرکاربردترین فیلترهای مورد استفاده در باغات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- فیلترهای دیسکی
- توری
- شنی
- هیدروسیکلونی
مینی فیلترهای دیسکی و توری از پرکاربردترین فیلترهای مورد استفاده در باغات هستند.
سیستم فیلتراسیون آبیاری قطره ای
در طبقه‌بندی دیگر می‌توان فیلترها را به سه گروه تقسیم کرد:
-
فیلترهای دستی:
این گروه از فیلترها به یک اپراتور نیاز دارند تا در صورت نیاز فیلترها را تمیز کنند.
-
فیلترهای نیمه اتوماتیک:
نیاز این دسته از فیلترها به اپراتور، نسبت به فیلترهای دستی کمتر است..
-
فیلترهای اتوماتیک:
این فیلترها کاملا اتوماتیک بوده و عموما استفاده از آنها برای کشاورزان ارجحیت دارد. چرا که فیلترهای اتوماتیک خودشوینده هستند، بنابراین در زمان و نیروی کار صرفه‌جویی می‌شود.
با این وجود بهتر است که سیستم فیلتراسیون توسط یک اپراتور به صورت دوره‌ای بازدید شود تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنید.
آبیاری قطره ای و تاثیر آن بر باغات
هنگام انتخاب سیستم آبیاری قطرهای در باغات باید مواردی از قبیل:
- محصول باغ
- محل جغرافیایی باغ (سایت)
- نوع خاک
- شرایط آب و هوایی
- شدت جریان
را مد نظر قرار داد. به طور کلی در انتخاب سیستم آبیاری باغات در ابتدا باید محصول باغ مد نظر قرار گیرد و سپس متناسب با محصول سیستم آبیاری انتخاب و اجرا شود.
تمامی موارد ذکر شده در انتخاب سیستم آبیاری قطرهای مناسب تاثیرگذار هستند. محصولات مختلف نیاز آبی و آبیاری متفاوتی دارند، در نتیجه بایستی در انتخاب قطرهچکانها دقت کرد که نیاز آبی گیاه و محصول را برطرف کرده و از وارد آمدن تنش و استرس آبی به محصول جلوگیری شود. از سویی دیگر خاک‌های رسی، لومی و ماسه‌ای ظرفیت نگهداری آب متفاوتی دارند. خاک‌های رسی در این بین بالاترین ظرفیت نگهداری آب و خاک‌های ماسه‌ای کمترین ظرفیت نگهداری را دارند. محل جغرافیایی باغ، شیب باغ، نوع چیدمان و ردیف‌های درختان و نیز شرایط آب‌و‌هوایی می‌توانند در انتخاب سیستم آبیاری قطرهای موثر باشند. شاید بتوان گفت مهمترین بخش از سیستم آبیاری قطرهای همان قطرهچکانها باشند. انتخاب درست قطره چکان‌ها درگرو محاسبه شدت جریان کل سیستم است. همانطور که گفته شد برخی از قطرهچکانها در یک بازه فشار کاری معینی دارند، بنابراین بایستی هنگام خرید نوع قطره‌چکان به شدت کل جریان در لترال‌ها دقت کرد.
آبیاری قطره ای درختان
آبیاری پرچین‌ها، درختچه‌ها و درختان با سیستم آبیاری قطرهای
آبیاری درختان، درختچه‌ها و پرچین‌ها با سیستم آبیاری قطرهای امری متداول است. در این حالت قطرهچکانها زیر پرچین‌ها و درختان قرار گرفته و عمل انتقال آب انجام می‌گیرد. روش آبیاری قطرهای برای پرورش درختان مرکبات نیز مناسب است.
آبیاری قطرهای خانگی
آبیاری قطرهای، سیستمی با سازگاری بالا می‌باشد، بنابراین می‌توان از این سیستم آبیاری برای باغچه‌های خانگی و پشت بام‌های سبز (Roof Garden) نیز استفاده کرد. امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه یافته از این روش به صورت گسترده برای آبیاری باغات ایجاد شده در پشت بام‌ها استفاده می‌شود.
